Leyfi til að elska Dofri Hermannsson skrifar 25. apríl 2020 08:00 Þekkir þú barn sem hefur að mestu eða öllu leyti misst allt samband við annað foreldri sitt og þann hluta fjölskyldu sinnar sem tengist því foreldri? Samkvæmt könnun sem Gallup gerði fyrir Foreldrajafnrétti fyrir 3 árum þekkir rúmlega þriðji hver Íslendingur barn í þeirri stöðu. Barn sem ekki hefur leyfi til að elska báða foreldra sína. Í hverjum mánuði leita til okkar foreldrar sem eru að missa samband við barnið sitt vegna erfiðra samskipta við hitt foreldrið. Til okkar leita jafn margar mæður og feður því þetta ofbeldi er ekki bundið við annað kynið. Því miður er fátt sem við getum gert til að hjálpa annað en að gefa góð ráð, því barnaverndaryfirvöld hafa takmarkaðan áhuga á tilfinningalegu ofbeldi og út á við getur litið út fyrir að allt sé í besta lagi. Staðreyndin er þó önnur. Að innræta barni svo mikla skömm, ótta og hatur í garð foreldris að það hafnar sambandi við það er árás á tilfinningalíf barnsins sem það mun líða fyrir alla ævi ef ekki er gripið í taumana og reynt að bæta skaðann. Hvað er það sem gerist? Ofbeldi af þessu tagi byrjar oft í kjölfar sambúðarslita eða þegar annað foreldrið fer í samband eftir skilnað. Það foreldri sem beitir útilokuninni ber þá mjög þungan hug til hins foreldrisins og getur alls ekki þolað að barnið elski áfram þennan einstakling sem því finnst hafa komið svona illa fram. Meðvitað eða ómeðvitað fer þetta foreldri að grafa undan sambandi barnsins við hitt foreldrið t.d. með illu umtali, með því að leita huggunar hjá barninu, með fjandsamlegri framkomu að barninu viðstöddu og með því að sýna barninu vanþóknun ef það tjáir jákvæðar tilfinningar í garð hins foreldrisins. Börnum er eðlislægt að taka inn á sig þær tilfinningar sem foreldrar þeirra sýna og gera þær að sínum og ótti við höfnun foreldris er dýpsti ótti hvers barns. Barn sem er viðvarandi í hollustuklemmu af þessu tagi upplifir á endanum óbærilegan þrýsting á að taka afstöðu með öðru foreldri sínu gegn hinu og velur þá yfirleitt það foreldri sem það óttast meira að hafni því. Fyrir þér sem vini eða ættingja getur litið út fyrir að eitthvað alvarlegt hafi komið upp á í samskiptum útilokaða foreldrisins við barnið sem veldur því að nú vill það ekki lengur hitta það foreldri. Foreldrið sem beitir útilokuninni nýtir sér þetta og gefur vinum sínum ýmsar skýringar á höfnun barnsins. Segir fátt beint út en lætur liggja að ýmsu og þessi loðnu svör geta jafnvel litið út eins og það vilji ekki vera að baktala fyrrverandi maka. Það mun trúlega segjast vera mjög miður sín yfir ástandinu og að það hafi gert allt sem það gat til að fá barnið til að skipta um skoðun. Hvernig getur þú vitað hvað er satt? Best er að kynna sér báðar hliðar málsins. Ef þú gerir það er líklegt að strax komi brestir í þá sögu sem þér hefur verið sögð. Einnig eru nokkur atriði sem ættu að kveikja „rauð ljós“. Ef barnið átti áður gott og ástríkt samband við foreldri sitt er líklegast að það sé ekki vandamálið heldur að vinur/vinkona/ættingi þinn sé að beita foreldraútilokun. Ef barnið hefur ekkert gott að segja um útilokaða foreldrið og virðist ekki finna til minnstu sektar yfir því að hallmæla því og hafna ættu allar viðvörunarbjöllur að hringja. Jafnvel börn sem eiga mjög gallaða foreldra eru mjög treg til að tala illa um þá og hafna þeim næstum aldrei. Þetta er hins vegar mjög sterkt einkenni á börnum sem eru beitt foreldraútilokun. Ef barnið leggur ríka áherslu á að enginn hafi reynt að hafa áhrif á það og að það hafi alfarið verið þess eigin ákvörðun að hafna foreldri sínu er það enn ein vísbendingin. Ef barnið hafnar ekki aðeins foreldri sínu heldur allri fjölskyldu sinni þeim megin er mjög líklegt að barnið sé beitt foreldraútilokun. Ef barnið á eldra hálfsystkini sem einnig hefur misst samband við sitt foreldri af óljósum ástæðum eru yfirgnæfandi líkur á að bæði börnin séu þolendur foreldraútilokunar af hálfu þess foreldris sem þau búa hjá. Hvað er hægt að gera? Því miður skortir barnaverndarkerfið okkar enn þekkingu til að greina þessi mál og verkferla til að grípa inn í þau. Vonandi breytist það með endurskoðun barnaverndarkerfisins sem nú er unnið að en víða erlendis eru stjórnvöld að vakna til vitundar um hve alvarlegt ofbeldi er hér á ferð. Þá hjálpar til að Mannréttindadómstóll Evrópu hefur dæmt nokkur þjóðríki fyrir að koma ekki í veg fyrir að barn missi samband við foreldri sitt á þennan hátt. Ljóst er að íslenska ríkið hefur brugðist ekki síður en þau. En þangað til barnaverndaryfirvöld á Íslandi fá í hendur þekkingu og aðferðir til að takast á við foreldraútilokun ert þú besta vörn barna sem eru sett í svona alvarlega hollustuklemmu. Sem vinur eða ættingi foreldris sem virðist beita foreldraútilokun getur þú haft samband við útilokaða foreldrið til að heyra þess hlið. Þú getur spurt það foreldri út í atvik sem þér hefur verið sagt frá til að gefa skýringu á því að barnið hafi hafnað því. Það eru miklar líkur á að fátt sé satt af því sem þér var sagt. Þetta krefst ekki mikils af þér, það þarf enginn að vita af samtalinu. Ef niðurstaða þín er sú að vinur þinn eða ættingi hafi beitt barn sitt og barnsforeldri útilokun þarftu að taka afstöðu. Segja hreint út að þetta ástand sé alls ekki eðlilegt, að þetta sé tilfinningaleg misnotkun á barni og ofbeldi gagnvart útilokaða foreldrinu og fjölskyldu þess. Þetta krefst hugrekkis af þér því það er mjög líklegt að þú verðir bannfærð(ur) á sama hátt og útilokaða foreldrið. Ef þú óttast það þá skaltu líka staldra við og hugsa um hvernig er að vera barn þessa foreldris. Ofbeldi þrífst best í þögn og skömm. Við veigrum okkur við því að gera óþægilega hluti og því getur verið þægilegra að líta í hina áttina, að spyrja einskis og þegja frekar en að segja hug sinn. Í dag er alþjóðlegur dagur vitundarvakningar um foreldraútilokun. Við skulum hætta að þegja yfir því tilfinningaofbeldi þegar barn er þvingað til að afmá foreldri sitt og fjölskyldu úr lífi sínu. Virðum rétt barna til að elska og njóta samveru við báða foreldra sína, ömmur og afa, frændur og frænkur. Höfundur er formaður Félags um foreldrajafnrétti. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Börn og uppeldi Mest lesið Þarf ég að flytja úr landi? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir Skoðun Borgið lausnargjaldið Ólafur Hauksson Skoðun Hvað viltu að bíði þín heima? Þórdís Dröfn Andrésdóttir Skoðun Íslenski fasteignamarkaðurinn: spilavíti þar sem húsið vinnur alltaf Ingvar Þóroddsson Skoðun Bannað að lækna sykursýki II Lukka Pálsdóttir Skoðun Jólaheimsóknir á aðventunni Guðrún Karls Helgudóttir Skoðun Krónan eða evran? Kostir og gallar Hilmar Þór Hilmarsson Skoðun Jæja, ræðum þá þetta dásamlega Evrópusamband Haraldur Ólafsson Skoðun Barnaskapur Bjarna Ben; Fjölmargar þjóðir með meiri kaupmátt en við! Ole Anton Bieltvedt Skoðun Misskilin mannúð í hælisleitendamálum Nanna Margrét Gunnlaugsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Jólaheimsóknir á aðventunni Guðrún Karls Helgudóttir skrifar Skoðun Íslenski fasteignamarkaðurinn: spilavíti þar sem húsið vinnur alltaf Ingvar Þóroddsson skrifar Skoðun Borgið lausnargjaldið Ólafur Hauksson skrifar Skoðun Hvað viltu að bíði þín heima? Þórdís Dröfn Andrésdóttir skrifar Skoðun Þarf ég að flytja úr landi? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir skrifar Skoðun 11 ástæður fyrir því að kjósa Pírata Baldur Karl Magnússon skrifar Skoðun Misskilin mannúð í hælisleitendamálum Nanna Margrét Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Hvert er fóðrið til að skipulögð glæpastarfsemi geti þrifist hér á landi? Jú, villuráfandi stefnulaus ungmenni! Davíð Bergmann skrifar Skoðun „Útlendingar“ og „þetta fólk“ Jasmina Vajzović Crnac skrifar Skoðun Erum við ekki betri en Talibanar? Hildur Þórðardóttir skrifar Skoðun Af hverju ég styð Samfylkinguna – og Hannes Sigurbjörn Jónsson Ásbjörn Þór Ásbjörnsson skrifar Skoðun Lyftistöng fyrir samfélagið Bragi Bjarnason skrifar Skoðun Stöndum með ungu fólki og fjölskyldum Ragna Sigurðardóttir,Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Þrælakistur samtímans? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Bannað að lækna sykursýki II Lukka Pálsdóttir skrifar Skoðun Hvað kostar vímuefnavandinn? Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Hægri menn vega að heilbrigðiskerfinu Stefán Ólafsson skrifar Skoðun Jæja, ræðum þá þetta dásamlega Evrópusamband Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Kvikmyndagerð á Íslandi: Næstu skref Lilja Dögg Alfreðsdóttir skrifar Skoðun Sigurður Ingi og óverðtryggingin Hjalti Þórisson skrifar Skoðun Varnarveggur gegn vonbrigðum Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Flokkur fólksins vill efla byggð um land allt! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Barnaskapur Bjarna Ben; Fjölmargar þjóðir með meiri kaupmátt en við! Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Gekk ég yfir sjó og land og ríkisstofnanir líka Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Getur þú fengið þá hjálp sem þú þarft ef andlega heilsan hrörnar? Sigurrós Eggertsdóttir skrifar Skoðun Skilum skömminni Elín Birna Olsen skrifar Skoðun Reynir Samband sveitarfélaga að spilla gerð kennarasamninga? Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Hefur sálfræðileg meðferð áhrif á líkamlegt heilbrigði? Rúnar Helgi Andrason skrifar Skoðun Vaxtahækkanir og brotið traust - hver ber ábyrgð? Sandra B. Franks skrifar Skoðun Rödd friðar þarf að hljóma skærar Arnar Þór Jónsson skrifar Sjá meira
Þekkir þú barn sem hefur að mestu eða öllu leyti misst allt samband við annað foreldri sitt og þann hluta fjölskyldu sinnar sem tengist því foreldri? Samkvæmt könnun sem Gallup gerði fyrir Foreldrajafnrétti fyrir 3 árum þekkir rúmlega þriðji hver Íslendingur barn í þeirri stöðu. Barn sem ekki hefur leyfi til að elska báða foreldra sína. Í hverjum mánuði leita til okkar foreldrar sem eru að missa samband við barnið sitt vegna erfiðra samskipta við hitt foreldrið. Til okkar leita jafn margar mæður og feður því þetta ofbeldi er ekki bundið við annað kynið. Því miður er fátt sem við getum gert til að hjálpa annað en að gefa góð ráð, því barnaverndaryfirvöld hafa takmarkaðan áhuga á tilfinningalegu ofbeldi og út á við getur litið út fyrir að allt sé í besta lagi. Staðreyndin er þó önnur. Að innræta barni svo mikla skömm, ótta og hatur í garð foreldris að það hafnar sambandi við það er árás á tilfinningalíf barnsins sem það mun líða fyrir alla ævi ef ekki er gripið í taumana og reynt að bæta skaðann. Hvað er það sem gerist? Ofbeldi af þessu tagi byrjar oft í kjölfar sambúðarslita eða þegar annað foreldrið fer í samband eftir skilnað. Það foreldri sem beitir útilokuninni ber þá mjög þungan hug til hins foreldrisins og getur alls ekki þolað að barnið elski áfram þennan einstakling sem því finnst hafa komið svona illa fram. Meðvitað eða ómeðvitað fer þetta foreldri að grafa undan sambandi barnsins við hitt foreldrið t.d. með illu umtali, með því að leita huggunar hjá barninu, með fjandsamlegri framkomu að barninu viðstöddu og með því að sýna barninu vanþóknun ef það tjáir jákvæðar tilfinningar í garð hins foreldrisins. Börnum er eðlislægt að taka inn á sig þær tilfinningar sem foreldrar þeirra sýna og gera þær að sínum og ótti við höfnun foreldris er dýpsti ótti hvers barns. Barn sem er viðvarandi í hollustuklemmu af þessu tagi upplifir á endanum óbærilegan þrýsting á að taka afstöðu með öðru foreldri sínu gegn hinu og velur þá yfirleitt það foreldri sem það óttast meira að hafni því. Fyrir þér sem vini eða ættingja getur litið út fyrir að eitthvað alvarlegt hafi komið upp á í samskiptum útilokaða foreldrisins við barnið sem veldur því að nú vill það ekki lengur hitta það foreldri. Foreldrið sem beitir útilokuninni nýtir sér þetta og gefur vinum sínum ýmsar skýringar á höfnun barnsins. Segir fátt beint út en lætur liggja að ýmsu og þessi loðnu svör geta jafnvel litið út eins og það vilji ekki vera að baktala fyrrverandi maka. Það mun trúlega segjast vera mjög miður sín yfir ástandinu og að það hafi gert allt sem það gat til að fá barnið til að skipta um skoðun. Hvernig getur þú vitað hvað er satt? Best er að kynna sér báðar hliðar málsins. Ef þú gerir það er líklegt að strax komi brestir í þá sögu sem þér hefur verið sögð. Einnig eru nokkur atriði sem ættu að kveikja „rauð ljós“. Ef barnið átti áður gott og ástríkt samband við foreldri sitt er líklegast að það sé ekki vandamálið heldur að vinur/vinkona/ættingi þinn sé að beita foreldraútilokun. Ef barnið hefur ekkert gott að segja um útilokaða foreldrið og virðist ekki finna til minnstu sektar yfir því að hallmæla því og hafna ættu allar viðvörunarbjöllur að hringja. Jafnvel börn sem eiga mjög gallaða foreldra eru mjög treg til að tala illa um þá og hafna þeim næstum aldrei. Þetta er hins vegar mjög sterkt einkenni á börnum sem eru beitt foreldraútilokun. Ef barnið leggur ríka áherslu á að enginn hafi reynt að hafa áhrif á það og að það hafi alfarið verið þess eigin ákvörðun að hafna foreldri sínu er það enn ein vísbendingin. Ef barnið hafnar ekki aðeins foreldri sínu heldur allri fjölskyldu sinni þeim megin er mjög líklegt að barnið sé beitt foreldraútilokun. Ef barnið á eldra hálfsystkini sem einnig hefur misst samband við sitt foreldri af óljósum ástæðum eru yfirgnæfandi líkur á að bæði börnin séu þolendur foreldraútilokunar af hálfu þess foreldris sem þau búa hjá. Hvað er hægt að gera? Því miður skortir barnaverndarkerfið okkar enn þekkingu til að greina þessi mál og verkferla til að grípa inn í þau. Vonandi breytist það með endurskoðun barnaverndarkerfisins sem nú er unnið að en víða erlendis eru stjórnvöld að vakna til vitundar um hve alvarlegt ofbeldi er hér á ferð. Þá hjálpar til að Mannréttindadómstóll Evrópu hefur dæmt nokkur þjóðríki fyrir að koma ekki í veg fyrir að barn missi samband við foreldri sitt á þennan hátt. Ljóst er að íslenska ríkið hefur brugðist ekki síður en þau. En þangað til barnaverndaryfirvöld á Íslandi fá í hendur þekkingu og aðferðir til að takast á við foreldraútilokun ert þú besta vörn barna sem eru sett í svona alvarlega hollustuklemmu. Sem vinur eða ættingi foreldris sem virðist beita foreldraútilokun getur þú haft samband við útilokaða foreldrið til að heyra þess hlið. Þú getur spurt það foreldri út í atvik sem þér hefur verið sagt frá til að gefa skýringu á því að barnið hafi hafnað því. Það eru miklar líkur á að fátt sé satt af því sem þér var sagt. Þetta krefst ekki mikils af þér, það þarf enginn að vita af samtalinu. Ef niðurstaða þín er sú að vinur þinn eða ættingi hafi beitt barn sitt og barnsforeldri útilokun þarftu að taka afstöðu. Segja hreint út að þetta ástand sé alls ekki eðlilegt, að þetta sé tilfinningaleg misnotkun á barni og ofbeldi gagnvart útilokaða foreldrinu og fjölskyldu þess. Þetta krefst hugrekkis af þér því það er mjög líklegt að þú verðir bannfærð(ur) á sama hátt og útilokaða foreldrið. Ef þú óttast það þá skaltu líka staldra við og hugsa um hvernig er að vera barn þessa foreldris. Ofbeldi þrífst best í þögn og skömm. Við veigrum okkur við því að gera óþægilega hluti og því getur verið þægilegra að líta í hina áttina, að spyrja einskis og þegja frekar en að segja hug sinn. Í dag er alþjóðlegur dagur vitundarvakningar um foreldraútilokun. Við skulum hætta að þegja yfir því tilfinningaofbeldi þegar barn er þvingað til að afmá foreldri sitt og fjölskyldu úr lífi sínu. Virðum rétt barna til að elska og njóta samveru við báða foreldra sína, ömmur og afa, frændur og frænkur. Höfundur er formaður Félags um foreldrajafnrétti.
Skoðun Íslenski fasteignamarkaðurinn: spilavíti þar sem húsið vinnur alltaf Ingvar Þóroddsson skrifar
Skoðun Hvert er fóðrið til að skipulögð glæpastarfsemi geti þrifist hér á landi? Jú, villuráfandi stefnulaus ungmenni! Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Af hverju ég styð Samfylkinguna – og Hannes Sigurbjörn Jónsson Ásbjörn Þór Ásbjörnsson skrifar
Skoðun Barnaskapur Bjarna Ben; Fjölmargar þjóðir með meiri kaupmátt en við! Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Getur þú fengið þá hjálp sem þú þarft ef andlega heilsan hrörnar? Sigurrós Eggertsdóttir skrifar