Grípa til örþrifaráða til að fá lífsnauðsynleg lyf Jóhann Óli Eiðsson skrifar 24. maí 2018 06:00 Langan tíma getur tekið að fá undanþágulyf hingað til lands frá því að leyfi frá Lyfjastofnun liggur fyrir. Vísir/eyþór Það gerist ítrekað að lífsnauðsynleg lyf handa langveikum börnum eru ekki til á landinu. Dæmi eru um að foreldrar þeirra haldi úti skiptimarkaði fyrir lyf til að tryggja velferð barna sinna. Lyfin sem um ræðir eru öll undanþágulyf sem ekki er markaðsleyfi fyrir hér á landi. Ástæðurnar fyrir því geta verið margvíslegar. Til að mynda ef um er að ræða nýtt lyf sem ekki hefur hlotið skráningu eða ef lyfið er gamalt og framleið- andi hefur ákveðið að taka lyfið af markaði. Ákvörðun um notkun undanþágulyfs er tekin af lækni viðkomandi. Sá sendir beiðni þess efnis sem Lyfjastofnun þarf að samþykkja hvert sinn. Eftir að samþykki liggur fyrir hefja umboðsaðilar lyfsins hér á landi vinnu við að panta það til landsins. Frá því að ávísun læknis liggur fyrir og þar til lyfið kemur til landsins getur liðið langur tími. „Maður finnur til með fólki sem er í þessari aðstöðu. Við erum öll af vilja gerð og höfum hag sjúklinga að leiðarljósi. En Ísland er lítill markaður í stóra samhenginu,“ segir Gunnur Helgadóttir, framkvæmdastjóri Vistor.Gunnur Helgadóttir, framkvæmdastjóri Vistor.Fyrirtækið veitir lyfjafyrirtækjum meðal annars þjónustu við skráningar og aðstoðar við flutning og dreifingu þeirra. Gunnur segir að þegar um undanþágulyf sé að ræða hafi framleiðandi ákveðið að markaðssetja það ekki. Sem betur fer komi fleiri ný lyf inn á markaðinn heldur en hitt. „Þau lyf eru ekki pöntuð eins og lyf sem pantað er á markaði. Læknir viðkomandi skráir ákveðið magn og sjaldnast er mikið flutt inn umfram það, sérstaklega ef lyfið er almennt lítið notað. En við hvetjum framleiðendur til að skrá lyfin því það er öruggara,“ segir Gunnur. „Lyfjaskortur er mál sem við höfum haft áhyggjur af lengi og tjáð okkur um,“ segir Valtýr Thors, formaður Félags íslenskra barnalækna. Valtýr segir að vandinn sé ekki einskorðaður við undanþágulyf heldur komi mjög reglulega upp ástand þar sem lyf eru ekki fáanleg. „Oft er sú ástæða gefin upp, sem er mjög þægileg fyrir birgjana, að það sé alheimsskortur á því. Staðreyndin er hins vegar sú að það stenst ekki alltaf. Við höfum stundum haft samband við Skandinavíu og þar eru þau til og ekkert vandamál uppi,“ segir Valtýr. Kjarninn sé sennilega sá að birgjarnir passa sig á því að panta ekki of mikið til landsins til að sitja ekki uppi með ónotaðan lager. Sé notkun skyndilega yfir meðallagi klárist birgðirnar. „Slíkt er náttúrulega með öllu ótækt og ekki hægt að bjóða upp á það í nútíma vestrænu samfélagi. Mér þykir mjög heillavænleg hugmynd að hafa samnorrænan banka fyrir lyf þannig þetta yrði eitt markaðssvæði. Það fyrirkomulag er við lýði varðandi bóluefni og ég sé ekki hví það ætti ekki að geta gilt um önnur lyf líka,“ segir Valtýr.Ekla neyðir foreldra til að deila lyfjum „Í tilfelli dóttur okkar þá fær hún þriggja mánaða skammt í einu. Um leið og við höfum fengið þann skammt leggjum við inn beiðni fyrir þeim næsta og þrátt fyrir það er ekki tryggt að hann sé tilbúinn þegar þar að kemur,“ segir Sigurður Hólmar Jóhannesson, faðir tólf ára stúlku með sjaldgæfan taugasjúkdóm. Sigurður segir að dóttir hans þurfi þrjú lyf sem hún tekur daglega auk eins björgunarlyfs. Öll lyfin eru háð undanþágum hverju sinni. Ítrekað hafi það komið fyrir að lyfin séu ekki til hjá birgja þar sem þau hafi ekki verið pöntuð eða að skortur sé á þeim erlendis. „Eitt sinn gripum við til þess ráðs í neyð að fá lyfið sent frá vinafólki okkar í Kanada sem á stelpu með sama sjúkdóm. Sendingin var stöðvuð í tollinum þar sem ólöglegt er að flytja lyf til landsins með þessum hætti. Þá var dóttir okkar komin á síðustu pillu af lyfi sem er henni lífsnauðsynlegt. Það þurfti mörg símtöl og tölvupósta á hæstu staði til að fá lyfið,“ segir Sigurður. Elín Ingibjörg Kristófersdóttir hefur sömu sögu að segja. Sex ára sonur hennar er með Dravet heilkenni og fær tíð flogaköst af þeim sökum. Honum hefur verið gefið lyf sem dregur úr og styttir hvert flogakast.Eftir að samþykki liggur fyrir hefja umboðsaðilar lyfsins hér á landi vinnu við að panta það til landsins.Vísir/valli„Fyrir fjórum árum vorum við búsett í Danmörku og þá var ekkert vandamál að fá lyfið. En eftir að við fluttum til Íslands hefur nær alltaf verið vesen að fá lyfið afgreitt. Ég hef vanið mig á að vera alltaf í tíma að panta lyfin því ég veit að afgreiðslan tekur tíma. Þrátt fyrir það fæ ég oft einungis hluta af lyfjaskammtinum afgreiddan og stundum bara alls ekkert,“ segir hún. Elín segir að hún hafi oftar en einu sinni og oftar en tvisvar þurft að grípa til þess ráðs að leita á náðir foreldra hins barnsins sem fær lyfinu ávísað. Aðrir foreldrar í sambærilegri stöðu sem Fréttablaðið hefur rætt við segjast einnig hafa neyðst til að grípa til slíkra aðgerða. Dæmi eru um að hópar séu á Facebook þar sem foreldrar óska eftir lyfjum í neyð til að tryggja velferð barna sinna. „Þetta setur mann í ömurlega stöðu þar sem þú getur lent í því að þurfa að meta hvort þú sért að ógna heilbrigði hjá þínu eigin barni til að hjálpa öðru barni sem er í enn meiri hættu,“ segir einn viðmælandi Fréttablaðsins. Enn annar viðurkennir að hafa gert sér ferð til útlanda, keypt lyfið í apóteki þar og komið síðan með það til landsins í farangri sínum. „Ég get vel skilið að það geti komið upp ýmis mál hvað þetta varðar þegar barn er að byrja á undanþágulyfi og það þarf að komast ákveðinn gangur í ferlið. En mér finnst ótækt að foreldrar langveikra barna með fötlun skuli þurfa að standa í því að hringja hingað og þangað með ákveðnina að vopni til að fá sómasamlega afgreiðslu á lyfjum sem eru lífsnauðsynleg barninu þeirra,“ segir Elín. Birtist í Fréttablaðinu Heilbrigðismál Mest lesið Kosningavaktin: Íslendingar ganga að kjörborðinu Innlent Fundu gríðarlegt magn fíkniefna í skrifstofuhúsnæði í Kópavogi Innlent Sauð upp úr í morgunumferðinni Innlent Danska leiðin vekur lukku meðal bakhjarla Úkraínu Erlent Allt á suðupunkti í Þorlákshöfn vegna kosninganna Innlent Settu bílslys á svið Innlent Erlendir fjárfestar buðu fúlgur fjár Innlent Ríkar kröfur gerðar í nýrri auglýsingu um sendiherraembætti Innlent „Girtu þig nú í brók og horfstu í augu við sjálfan þig“ Innlent Fundu Diego heilan á húfi í heimahúsi Innlent Fleiri fréttir Misbýður ummæli um samhljóm stefnu sinnar og Breiviks Söngelskir nemendur í Menntaskólanum að Laugarvatni Þjóðvegurinn upp í Þjórsárdal færist vegna Hvammsvirkjunar „Verðum að bregðast við áður en það verður of seint“ Fimmta vika verkfalls: Erfiðast fyrir börnin sem sakna vina sinna Fjögur andlát vegna bóluefnis við kórónuveiru til skoðunar Sendi dóttur sína til Suður-Afríku því biðin hefði kostað hana lífið Erlendir fjárfestar buðu fúlgur fjár Trump sérstaklega áhugasamur um íslenska menningu Móðir grípur til örþrifaráða og bóndi hafnar erlendum fjárfestum Kannast ekki við áform um brjóstmynd úr bronsi Krefjast úrbóta á leikskólastarfi í leikskólanum Lundi Gasmengun gæti náð á höfuðborgarsvæðið Skyndimóttaka myndi ekki leysa vanda Landspítalans Alls 70 prósent grunnskóla í Reykjavík símalausir Mega lækka lífeyrisgreiðslur mismikið eftir aldri Aðhafast ekkert vegna leyniupptakanna Segist sækja fé í aukafjárveitingu vegna inngildingar Læknar á lokasprettinum í kjaraviðræðum Tvær sviðsmyndir á kjördag Alls 914 umsóknir um uppkaup í Grindavík samþykktar Iðgjöld til NTÍ munu hækka um fimmtíu prósent Allt á suðupunkti í Þorlákshöfn vegna kosninganna Veðrið gæti sett strik í reikninginn á kjördag Bein útsending: HÍ og heimsmarkmiðin - Ofbeldi meðal barna og ungmenna á Íslandi Verulega dregið úr hættu á að hraun nái innviðum Settu bílslys á svið Segir „taugaveikluðum“ Framsóknarmönnum að róa sig Ríkar kröfur gerðar í nýrri auglýsingu um sendiherraembætti Þveraði Krýsuvíkurveg í mikilli hálku Sjá meira
Það gerist ítrekað að lífsnauðsynleg lyf handa langveikum börnum eru ekki til á landinu. Dæmi eru um að foreldrar þeirra haldi úti skiptimarkaði fyrir lyf til að tryggja velferð barna sinna. Lyfin sem um ræðir eru öll undanþágulyf sem ekki er markaðsleyfi fyrir hér á landi. Ástæðurnar fyrir því geta verið margvíslegar. Til að mynda ef um er að ræða nýtt lyf sem ekki hefur hlotið skráningu eða ef lyfið er gamalt og framleið- andi hefur ákveðið að taka lyfið af markaði. Ákvörðun um notkun undanþágulyfs er tekin af lækni viðkomandi. Sá sendir beiðni þess efnis sem Lyfjastofnun þarf að samþykkja hvert sinn. Eftir að samþykki liggur fyrir hefja umboðsaðilar lyfsins hér á landi vinnu við að panta það til landsins. Frá því að ávísun læknis liggur fyrir og þar til lyfið kemur til landsins getur liðið langur tími. „Maður finnur til með fólki sem er í þessari aðstöðu. Við erum öll af vilja gerð og höfum hag sjúklinga að leiðarljósi. En Ísland er lítill markaður í stóra samhenginu,“ segir Gunnur Helgadóttir, framkvæmdastjóri Vistor.Gunnur Helgadóttir, framkvæmdastjóri Vistor.Fyrirtækið veitir lyfjafyrirtækjum meðal annars þjónustu við skráningar og aðstoðar við flutning og dreifingu þeirra. Gunnur segir að þegar um undanþágulyf sé að ræða hafi framleiðandi ákveðið að markaðssetja það ekki. Sem betur fer komi fleiri ný lyf inn á markaðinn heldur en hitt. „Þau lyf eru ekki pöntuð eins og lyf sem pantað er á markaði. Læknir viðkomandi skráir ákveðið magn og sjaldnast er mikið flutt inn umfram það, sérstaklega ef lyfið er almennt lítið notað. En við hvetjum framleiðendur til að skrá lyfin því það er öruggara,“ segir Gunnur. „Lyfjaskortur er mál sem við höfum haft áhyggjur af lengi og tjáð okkur um,“ segir Valtýr Thors, formaður Félags íslenskra barnalækna. Valtýr segir að vandinn sé ekki einskorðaður við undanþágulyf heldur komi mjög reglulega upp ástand þar sem lyf eru ekki fáanleg. „Oft er sú ástæða gefin upp, sem er mjög þægileg fyrir birgjana, að það sé alheimsskortur á því. Staðreyndin er hins vegar sú að það stenst ekki alltaf. Við höfum stundum haft samband við Skandinavíu og þar eru þau til og ekkert vandamál uppi,“ segir Valtýr. Kjarninn sé sennilega sá að birgjarnir passa sig á því að panta ekki of mikið til landsins til að sitja ekki uppi með ónotaðan lager. Sé notkun skyndilega yfir meðallagi klárist birgðirnar. „Slíkt er náttúrulega með öllu ótækt og ekki hægt að bjóða upp á það í nútíma vestrænu samfélagi. Mér þykir mjög heillavænleg hugmynd að hafa samnorrænan banka fyrir lyf þannig þetta yrði eitt markaðssvæði. Það fyrirkomulag er við lýði varðandi bóluefni og ég sé ekki hví það ætti ekki að geta gilt um önnur lyf líka,“ segir Valtýr.Ekla neyðir foreldra til að deila lyfjum „Í tilfelli dóttur okkar þá fær hún þriggja mánaða skammt í einu. Um leið og við höfum fengið þann skammt leggjum við inn beiðni fyrir þeim næsta og þrátt fyrir það er ekki tryggt að hann sé tilbúinn þegar þar að kemur,“ segir Sigurður Hólmar Jóhannesson, faðir tólf ára stúlku með sjaldgæfan taugasjúkdóm. Sigurður segir að dóttir hans þurfi þrjú lyf sem hún tekur daglega auk eins björgunarlyfs. Öll lyfin eru háð undanþágum hverju sinni. Ítrekað hafi það komið fyrir að lyfin séu ekki til hjá birgja þar sem þau hafi ekki verið pöntuð eða að skortur sé á þeim erlendis. „Eitt sinn gripum við til þess ráðs í neyð að fá lyfið sent frá vinafólki okkar í Kanada sem á stelpu með sama sjúkdóm. Sendingin var stöðvuð í tollinum þar sem ólöglegt er að flytja lyf til landsins með þessum hætti. Þá var dóttir okkar komin á síðustu pillu af lyfi sem er henni lífsnauðsynlegt. Það þurfti mörg símtöl og tölvupósta á hæstu staði til að fá lyfið,“ segir Sigurður. Elín Ingibjörg Kristófersdóttir hefur sömu sögu að segja. Sex ára sonur hennar er með Dravet heilkenni og fær tíð flogaköst af þeim sökum. Honum hefur verið gefið lyf sem dregur úr og styttir hvert flogakast.Eftir að samþykki liggur fyrir hefja umboðsaðilar lyfsins hér á landi vinnu við að panta það til landsins.Vísir/valli„Fyrir fjórum árum vorum við búsett í Danmörku og þá var ekkert vandamál að fá lyfið. En eftir að við fluttum til Íslands hefur nær alltaf verið vesen að fá lyfið afgreitt. Ég hef vanið mig á að vera alltaf í tíma að panta lyfin því ég veit að afgreiðslan tekur tíma. Þrátt fyrir það fæ ég oft einungis hluta af lyfjaskammtinum afgreiddan og stundum bara alls ekkert,“ segir hún. Elín segir að hún hafi oftar en einu sinni og oftar en tvisvar þurft að grípa til þess ráðs að leita á náðir foreldra hins barnsins sem fær lyfinu ávísað. Aðrir foreldrar í sambærilegri stöðu sem Fréttablaðið hefur rætt við segjast einnig hafa neyðst til að grípa til slíkra aðgerða. Dæmi eru um að hópar séu á Facebook þar sem foreldrar óska eftir lyfjum í neyð til að tryggja velferð barna sinna. „Þetta setur mann í ömurlega stöðu þar sem þú getur lent í því að þurfa að meta hvort þú sért að ógna heilbrigði hjá þínu eigin barni til að hjálpa öðru barni sem er í enn meiri hættu,“ segir einn viðmælandi Fréttablaðsins. Enn annar viðurkennir að hafa gert sér ferð til útlanda, keypt lyfið í apóteki þar og komið síðan með það til landsins í farangri sínum. „Ég get vel skilið að það geti komið upp ýmis mál hvað þetta varðar þegar barn er að byrja á undanþágulyfi og það þarf að komast ákveðinn gangur í ferlið. En mér finnst ótækt að foreldrar langveikra barna með fötlun skuli þurfa að standa í því að hringja hingað og þangað með ákveðnina að vopni til að fá sómasamlega afgreiðslu á lyfjum sem eru lífsnauðsynleg barninu þeirra,“ segir Elín.
Birtist í Fréttablaðinu Heilbrigðismál Mest lesið Kosningavaktin: Íslendingar ganga að kjörborðinu Innlent Fundu gríðarlegt magn fíkniefna í skrifstofuhúsnæði í Kópavogi Innlent Sauð upp úr í morgunumferðinni Innlent Danska leiðin vekur lukku meðal bakhjarla Úkraínu Erlent Allt á suðupunkti í Þorlákshöfn vegna kosninganna Innlent Settu bílslys á svið Innlent Erlendir fjárfestar buðu fúlgur fjár Innlent Ríkar kröfur gerðar í nýrri auglýsingu um sendiherraembætti Innlent „Girtu þig nú í brók og horfstu í augu við sjálfan þig“ Innlent Fundu Diego heilan á húfi í heimahúsi Innlent Fleiri fréttir Misbýður ummæli um samhljóm stefnu sinnar og Breiviks Söngelskir nemendur í Menntaskólanum að Laugarvatni Þjóðvegurinn upp í Þjórsárdal færist vegna Hvammsvirkjunar „Verðum að bregðast við áður en það verður of seint“ Fimmta vika verkfalls: Erfiðast fyrir börnin sem sakna vina sinna Fjögur andlát vegna bóluefnis við kórónuveiru til skoðunar Sendi dóttur sína til Suður-Afríku því biðin hefði kostað hana lífið Erlendir fjárfestar buðu fúlgur fjár Trump sérstaklega áhugasamur um íslenska menningu Móðir grípur til örþrifaráða og bóndi hafnar erlendum fjárfestum Kannast ekki við áform um brjóstmynd úr bronsi Krefjast úrbóta á leikskólastarfi í leikskólanum Lundi Gasmengun gæti náð á höfuðborgarsvæðið Skyndimóttaka myndi ekki leysa vanda Landspítalans Alls 70 prósent grunnskóla í Reykjavík símalausir Mega lækka lífeyrisgreiðslur mismikið eftir aldri Aðhafast ekkert vegna leyniupptakanna Segist sækja fé í aukafjárveitingu vegna inngildingar Læknar á lokasprettinum í kjaraviðræðum Tvær sviðsmyndir á kjördag Alls 914 umsóknir um uppkaup í Grindavík samþykktar Iðgjöld til NTÍ munu hækka um fimmtíu prósent Allt á suðupunkti í Þorlákshöfn vegna kosninganna Veðrið gæti sett strik í reikninginn á kjördag Bein útsending: HÍ og heimsmarkmiðin - Ofbeldi meðal barna og ungmenna á Íslandi Verulega dregið úr hættu á að hraun nái innviðum Settu bílslys á svið Segir „taugaveikluðum“ Framsóknarmönnum að róa sig Ríkar kröfur gerðar í nýrri auglýsingu um sendiherraembætti Þveraði Krýsuvíkurveg í mikilli hálku Sjá meira