Lestu fyrsta tölvupóstinn frá nauðgaranum til Þórdísar

Tom Stranger nauðgaði Þórdísi Elvu Þorvaldsdóttur þegar hún var sextán ára og hann átján ára skiptinemi hér á landi. Mörgum árum síðar skrifaði Þórdís Tom bréf og lýsti ofbeldinu sem hann beitti hana, í tilraun til að skila skömminni og rjúfa eigin þögn.

Hún bjó sig undir neikvæð viðbrögð en fékk þess í stað skilyrðislausa játningu frá Tom, með ósk um að gera upp fortíðina í sameiningu.

Þórdís Elva Þorvaldsdóttir og Stranger héldu sameiginlegan TED-fyrirlestur um efni bókar, Handan fyrirgefningar, á dögunum. Fyrirlesturinn skrifuðu þau saman en hann fjallar m.a. um samband þeirra, ofbeldið sem átti sér stað og leiðina að fyrirgefningu.

Fyrirlesturinn má sjá hér að neðan.

Fyrirlesturinn vakti afar mikla athygli og hefur Þórdís fengið afar mikil viðbrögð. Upp úr stóð póstur frá indverskum dreng sem sagði að fyrirlesturinn hefði breytt viðhorfi sínu til kynferðisofbeldis.

Bráðlega kemur út bókin Handan fyrirgefningar og hefur Vísir fengið leyfi til að birta fyrsta svarið í tölvupósti frá Tom og svo tvö brot úr fyrsta kafla bókarinnar eins og sjá má hér að neðan.

Brot úr bókinni Handan fyrirgefningarFrá: Thomas Stranger [email protected]

Sent: Laugardagur, 21. maí, 2005 5:38 AM

Til: [email protected]

Efni: Orð handa þér

Þórdís, ég veit ekki hvar ég á að byrja. Mér rann kalt vatn milli skinns og hörunds þegar pósturinn frá þér birtist í innhólfinu. Minningarnar eru ennþá ljóslifandi. Trúðu mér þegar ég segi að ég hef engu gleymt um það sem ég gerði og að ég vantreysti sjálfum mér fyrir vikið.

Ég veit ekki hvernig ég á að svara. Mig langar að segja að ég sé sjúkur (en ég veit að það er rangt), mig langar að segja að þú sért sterk – svo gríðarlega sterk – að geta skrifað mér og rifjað upp atburðarásina og það sem ég gerði þér. Mig langar til að þakka þér fyrir að hata mig ekki, þótt innst inni vildi ég að þú gerðir það. Það væri auðveldara fyrir mig.

Mig langar að segja þér, án þess að fara fram á snefil af samúð, að atburðirnir á Íslandi standa skýrt fyrir hugskotssjónum mínum og hafa rifjast upp fyrir mér ótal sinnum, oftast þegar ég er einn með sjálfum mér. Í kjölfarið kemur afneitunin og tilraunir til að fegra sjálfan mig. Síðast en ekki síst vaknar spurningin: „Hver er ég?“ Það hvílir myrkur yfir þessum hluta minninganna. Ég hef gert mitt besta til að bæla þær niður.

En þetta snýst ekki um mig. Ef ég get gert eitthvað eða aðstoðað þig á einhvern hátt, þá stendur ekki á mér. Spurningin er hvert leiðin liggur, héðan. Seg þú mér.

Tom

7 árum og níu mánuðum seinna

DAGUR  EITT

7. MARS  2013
   
   Klukkan er korter  í fimm þegar  ég sest inn í leigubíl sem ekur mér að  umferðarmiðstöðinni, þar sem ég á bókað sæti í flugrútu. Grásprengdur leigubílstjóri kemur  ferðatöskunni fyrir í skottinu  með æfðri sveiflu og forvitnast  um hvert ég sé að fara.
   
   „Til Suður-Afríku,“ segi ég.
   
   „Nú, já. Til Jóhannesarborgar?“
   
   „Nei, Höfðaborgar,“  svara ég og finnst svarið ennþá  ótrúverðugt, þrátt fyrir margra  mánaða  aðlögunartíma. Fyrirætlaðir endurfundir hafa tekið  sér bólfestu  í kollinum á mér,  vægast  sagt.  Þeir enduróma í hverju  skrefi  þegar  ég fer út að skokka;  metta  ískalt  vetrarloftið sem rífur í lungun; vætla út úr þvottapokanum þegar  ég þvæ klístraða  putta sonar míns á kvöldin.  Ég hef reynt af fremsta megni að leiða þá hjá mér þegar  ég sef hjá manninum mínum og finn andardrátt hans leika um hálsinn  á mér.
   
   Enda væru það í hæsta máta óviðeigandi kringumstæður.
   
   Um leið  og áfangastaðurinn lá fyrir  tók  ég  upp  nýtt  tímatal  – „fyrir eða eftir  Höfðaborg“.  Síðast þegar  ég keypti svitalyktareyði reiknaði ég  ósjálfrátt  út að ég  þyrfti  ekki  að kaupa  nýjan  fyrr en „eftir Höfðaborg“. Í gær gætti  ég þess að eiga gæðastund með syni mínum „fyrir Höfðaborg“, til að draga úr samviskubitinu yfir því að fara frá honum í tíu daga í þeim tilgangi að fljúga þvert yfir hnöttinn og horfast í augu við mann úr fortíðinni  – án þess að hafa minnstu hugmynd um hvort það muni bera tilætlaðan árangur.
   
   Ég er ekki  viss um að mér finnist  foreldrar ungra  barna  megi taka   svona   fífldjarfar   ákvarðanir.  Einmitt  þess   vegna   gaf  ég drauminn um  fallhlífarstökk upp  á bátinn  eftir  að sonur  minn kom undir,  svo dæmi sé nefnt. Þó er tilfinningalega áhættan sem fylgir því að fleygja  sér út úr flugvél í sjö þúsund  feta hæð líklega minni  en  fylgir  fortíðargrufli með  manninum sem  kollvarpaði lífi  mínu.  Það var  nefnilega ekki  ókunnugur brjálæðingur sem klauf  tilveruna í tvennt,  forðum  daga.  Sem afþakkaði læknisaðstoð  þótt  ég  væri  meðvitundarlítil og  með  krampakennd uppköst. Sem ákvað þess í stað að nauðga mér í tvo óendanlega klukkutíma.
   
   Hann var fyrsti kærastinn minn.
   
   [...]
   
   Ég kveiki á afþreyingunni í sætisbakinu og fletti í gegnum sjónvarpsþættina. Einn þeirra fjallar um lögregluteymi sem sérhæfir sig í kynferðisbrotum, sem eru undantekningarlaust framin af hættulegum, vopnuðum brjálæðingum. Ég fletti áhugalaus áfram. Búin að afgreiða þessa mýtu, takk fyrir. Þegar ég var sextán ára hélt ég að nauðganir væru framdar af siðblindingjum sem legðu hníf að hálsinum á manni. Ótal sjónvarpsþættir höfðu fest þessa staðalmynd í sessi. Síðar meir, þegar ranghugmyndir mínar byrjuðu að flosna upp og ég áttaði mig á því að mér hafði sannarlega verið nauðgað, var gerandinn fluttur þvert yfir hnöttinn. Eini möguleikinn í stöðunni var að hólfa sársaukann af með tilheyrandi fórnarkostnaði. Níu árum síðar, eftir að hafa stöðugt varpað upp glansmynd af sjálfri mér svo enginn sæi glitta í þjáninguna, var botninum náð. Ég var tuttugu og fimm ára og hafði glímt við átraskanir, áfengisneyslu og sjálfsskaða. Þrátt fyrir aðdáunarverða afrekaskrá vantreysti ég dómgreind minni eftir að hún brást mér svo hrapallega í fyrsta ástarsambandi mínu. Það ól svo af sér efasemdir um allar ákvarðanir mínar, hvort sem þær tengdust atvinnu, samböndum eða sjálfsmyndinni. Ég var í stríði en vissi ekki hver óvinurinn var. Ég treysti engum fyrir fortíð minni og reyndi þess í stað að veita tilfinningunum útrás með því að skrifa. Í vaxandi mæli breyttust dagbækur í ljóð sem urðu að leikritum og áður en langt um leið var ég farin að vekja athygli sem leikskáld. Því fylgdi ómælt frelsi að búa til persónur sem létu allt flakka og sögðu allt sem ég var ófær um að segja sjálf. Og fólk bar virðingu fyrir því sem list, svo ég slapp við óþægilegar spurningar. Í stuttu máli sagt var þetta fullkomið starf fyrir mig. Eða eins nálægt því að vera fullkomið og hugsast gat fyrir manneskju sem lifði tvöföldu lífi, líkt og ég gerði á þessum tíma.
   
   Þrátt fyrir átökin innra með mér (eða vegna þeirra, öllu heldur) óx leikritasafn mitt hratt og ferillinn tókst á loft. Í maí 2005 var mér boðið að taka þátt í virtri ráðstefnu í Ástralíu fyrir efnilegustu, ungu leikskáld veraldarinnar. Mig rak í rogastans. Heimaland hans – mannsins sem nauðgaði mér þegar ég var sextán. Vonarneisti kviknaði í brjósti mínu. Er þetta kannski tækifæri fyrir mig til að brjótast út úr búrinu og fá hann til að axla ábyrgð á gjörðum sínum? Hjarta mitt hrökklaðist út í horn, ennþá í sárum eftir síðasta skipti þegar ég reyndi að færa fortíðina í orð með skelfilegum afleiðingum. Ég hneig niður á skrifborðsstól og starði dögum saman á tölvuskjáinn, óviss um hvað ég ætti til bragðs að taka. Að lokum skrapaði ég saman viljastyrk til að senda stuttan, kurteisan tölvupóst um að ég væri væntanleg til Ástralíu í júlí og hvort hann gæti hitt mig á meðan á dvöl minni stæði. Með þandar taugar gekk ég um gólf og spáði fyrir um alls kyns viðbrögð af hans hálfu, allt frá þakklæti til hranalegrar höfnunar. Líklegast þótti mér þó að mér bærist yfirhöfuð ekkert svar. Næstum áratugur var liðinn síðan hann dvaldi á Íslandi sem skiptinemi og ekki ósennilegt að hann hefði skipt um netfang í millitíðinni. Sem betur fer reyndist netfangið vera virkt, en þegar ég opnaði skilaboðin með titrandi, nikótín-flekkuðum fingrum breyttist fögnuður minn í sár vonbrigði. Í skilaboðunum stóð að þar sem hann byggi hinum megin í landinu og væri fastur í vinnu gæti hann ekki hitt mig. Hugrekkið og vonin sem höfðu belgt út hjarta mitt láku út með hraði. Þar fór það. Ég yrði að sætta mig við búrið.
   
   En undirmeðvitundin byrjaði víst að hrista rimlana.
   
   Nokkrum vikum síðar eigraði ég, útgrátin og tætt eftir rifrildi við ástvin, inn á fáfarið kaffihús. Ég bað gengilbeinuna um penna og gróf litla minnisbók upp úr handtöskunni, í von um að krot í bókina myndi róa taugarnar. Ég gapti af undrun þegar krotið breyttist í bókstafi sem röðuðu sér í setningar og mynduðu mikilvægasta bréf sem ég hef nokkurn tíma skrifað, stílað á geranda minn. Í kjölfar lýsingar á ofbeldinu sem hann beitti mig blöstu við orðin „mig langar að reyna að fyrirgefa þér“. Hvaðan kom þetta? Mér hafði síður en svo verið fyrirgefning í huga. Hugmyndin um að hitta hann í Ástralíu gekk út á að gefa honum nokkur vel valin, hvínandi orð í eyra sem myndu éta sér leið inn í heilann á honum og verða það fyrsta en jafnframt það síðasta sem hann hugsaði um á hverjum degi. Ekki ósvipað þeim veruleika sem hann þvingaði upp á mig. En fyrirgefning? Þótt orðið hafi komið mér í opna skjöldu var það eins og líknandi smyrsl sem dró úr sviðanum innra með mér. Þegar undruninni sleppti gerði ég þá merku uppgötvun að ég hafði loksins fundið lykilinn að búrinu mínu. Einmitt þegar ég hætti að leita.
   
   Þetta var ókannað land. Á þeim níu árum sem liðin voru frá nauðguninni hafði ég tekið upp harðlínustefnu gegn þeim sem brugðust trausti mínu og gripið til ráða eins og að senda skít í skókassa til manns sem sveik mig. Auk þess mæltu sérfræðingar í afleiðingum kynferðisofbeldis ekki heldur með uppgjöri af þessu tagi. Margir þeirra ráðlögðu brotaþola að skrifa gerandanum bréf til að færa sársaukann í orð, en eyðileggja síðan bréfið í stað þess að senda það. Samt stóð ég sjálfa mig að því að slá bréfið inn í tölvu þegar ég kom heim. Ég trúði þessu varla upp á mig, enda taldi ég harla ólíklegt að móttakandinn væri reiðubúinn að axla ábyrgð á ofbeldinu sem bréfið lýsti. Af þeim sökum bjó ég mig undir að vera sökuð um misminni, lygar eða að öllu saman yrði hreint og beint afneitað. Þótt þeir væru bæði taugatrekkjandi og fráhrindandi fannst mér allir þessir kostir illskárri en að þagga niður í nýju röddinni minni, sem hafði tranað sér svona dirfskulega fram. Þar sem ég hafði engin fótspor til að feta í ákvað ég að fylgja hjartanu.