Þunglyndi, psilocybin og aktívismi Steindór J. Erlingsson skrifar 21. janúar 2023 12:00 Illt er að hreppa auðnurán illum tældur draumi; síðan flytjast friðar án í forlagana straumi. Það er með þungum hug sem ég rita þessar línur. Eins og sumir lesendur vita var ég á árum áður virkur þátttakandi í umræðu um ýmis málefni hér á landi, þar á meðal um Íslenska erfðagreiningu, þjóðkirkjuna, geðlæknisfræði, lyfjaiðnaðinn og starfsgetumatið. Álagið sem fylgdi aktívismanum hafði skelfileg áhrif á mitt ofurviðkvæma geð, sem varð til þess að fyrir sex árum síðan ákvað ég að láta staðar numið. Í ljósi umræðunnar um ofskynjunarlyfið psilocybin, sem nú tröllríður samfélaginu, finnst mér rétt að reka hausinn eilítið út úr skelinni. Þunglyndi Ég hef áratuga reynslu af baráttu við erfiðar geðraskanir, fyrst og fremst skelfilegt þunglyndi og kvíða, sem eiga rætur sínar í hörmulegum áföllum sem ég varð fyrir í Eþíópíu árið 1988. Af þessum sökum þekki ég vel til úrræða geðheilbrigðisþjónustunnar, svo sem spítalainnlagnir, raflækningar, lyfjameðferðir og sálfræðimeðferð, sem heimti mig loks úr helju. Ég átti það til að vera lokaður inni í helvíti þunglyndisins í áraraðir og virtist ekkert geta hjálpað. Af þessum sökum skil ég vel þrána eftir töfralausn sem getur, eins og hendi sé veifað, losað um þjáninguna. Við sem höfum kynnt okkur sögu geðlæknisfræðinnar vitum að þegar nýir lyfjaflokkar koma á markað er gjarnan talað um að framundan sé bylting í meðferð ákveðinna geðraskana. En því miður hefur þetta oft reynst sýnd veiði en ekki gefin. Ef við horfum sérstaklega á þunglyndi þá kemur fram í grein Ormels og félaga, sem birtist í fyrra í Clinical Psychology Review, að þrátt fyrir síðaukið aðgengi að meðferðum frá því á 9unda áratugnum hafi ekki dregið úr tíðni röskunarinnar. Psilocybin Þegar þetta er haft í huga er ekki skrýtið að jafnt aktívistar sem sérfræðingar, sem sumir eru einnig aktívistar, leyti logandi ljósi að nýjum aðferðum til þess að draga úr þjáningunni sem lamar líf fólks úti í samfélaginu. Allt er horfið heimsins lán, hvergi gleði nýt ég; trúar, vonar, ástar án einn því flækjast hlýt ég. Það sætir því ekki undrun þótt sumir í hópum aktívista og sérfræðinga bindi miklar vonir við ofskynjunarlyfið psilocybin. Ég hef á undanförnum misserum heyrt stórkarlalegar yfirlýsingar um lækningamátt lyfsins. Í ljósi þess sem ég veit um söguna þá kveikir slík umræða sjálfkrafa á efastöð heilans. Af þeim sökum fannst mér rétt að líta á það nýjasta sem vísindin segja um efnið. Í grein Goodwins og félaga, sem birtist skömmu fyrir áramót í New England Journal of Medicine, segir að stærri og lengri rannsóknir, sem innihaldi þar á meðal samanburð við núverandi meðferðir, séu nauðsynlegar áður en hægt sé að fullyrða neitt um virkni og öryggi psilocybins sem meðferðarúrræði við mjög erfiðu þunglyndi. Svipaðir varnaglar eru slegnir í yfirlitsgrein Dodds og félaga sem birtist í fyrra í CNS Spectrums. Aktívismi Eitt af því mikilvægasta sem aktívistar verða að tileinka sér er ákveðin rörsýn, sérstaklega þegar við ofurefli er að etja, sem nærð er af löngun þeirra til þess að leita réttlætis og bæta velferð almennings. Þetta þekki ég af eigin reynslu og að vísindin geta reynst aktívistanum óþægur ljár í þúfu. Sem fræðimaður hef ég alltaf reynt, ég ítreka, REYNT, að draga úr rörsýninni með því að vera algjörlega sjálfstæður og hella mér út í vísindaliteratúrinn sem liggur að baki málefnunum sem ég hef fjallað um. Við sem eigum að baki langt rannsóknatengt háskólanám höfðum með rannsóknum okkar reynt að nálgast sannleikann, en við vitum að okkur stendur einungis til boða sannleikur með litlu s-i. Þetta eiga aktívistar gjarnan erfitt með að sætta sig við. Þeir telja sig stundum hafa í höndunum sannleikann með stóru S-i. Hann er hins vegar einungis til staðar í trúarbrögðum, sem fékk til að mynda Votta Jehóva til þess að ganga hús úr húsi í viðleitni sinni að bjarga sálu fólks. Ég kannast því miður við einn aktívista sem hagar sér á hliðstæðan hátt. Hann fer einnig hús og húsi og færir geðsjúku fólki hjálpræði sitt, psilocybin. Ég hef á undanförnum tveimur árum kynnst fyrir tilviljun fjórum einstaklingum sem umræddur atívisti hefur fært hjálpræði sitt. Þrír þeirra eru að kljást við lífshættulegt þunglyndi og áttu tveir úr þessum hópi að baki eina eða fleiri mjög alvarlegar sjálfsvígstilraunir ekki löngu áður en aktívistann bar að garði. Ég tel nauðsynlegt að stöðva viðlíka starfsemi, enda fæ ég ekki betur séð en að hér sé á ferðinni varasamt trúboð. Niðurlag Samanburðarrannsóknir munu ef til vill leiða í ljós að psilocybin sé töframeðferðin sem geðlæknisfræðin hefur leitað að í gegnum aldirnar. En þangað til skulum við gjalda varhug við öllum þeim sem telja sig hafa höndlað psilocybin-sannleikann með stóru S-i. Enginn spornar ýta við örlaga þungum straumi. Ó, að ég mætti finna frið fjarri heimsins glaumi. Með þriðja og síðasta erindi „Þunglyndis“ eftir Kristján Jónsson Fjallaskáld þakka ég lesturinn. Byggt á erindi sem flutt var á Læknadögum 18. janúar, 2023. Höfundur er öryrki með BSc gráðu í líffræði og MSc og PhD gráður í vísindasagnfræði. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Heilbrigðiskerfi framtíðarinnar Victor Guðmundsson Skoðun Borgum rétta vexti - Landsbankinn verði banki allra landsmanna Baldur Borgþórsson Skoðun Braggablús Ölmu Eyþór Kristleifsson Skoðun Er „woke-ismi“ genginn of langt? Tanja Mjöll Ísfjörð Magnúsdóttir Skoðun Afreksverk Lilju Daggar Alfreðsdóttur Atli Valur Jóhannsson Skoðun Ráðherrann Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Fyrirtæki sem stundar stórfelld mannréttindabrot í Palestínu haslar sér völl á Íslandi Hjálmtýr Heiðdal Skoðun Helvítis Píratarnir Unnar Þór Sæmundsson Skoðun Fullorðins greining á loftslags stefnumálum Páll Gunnarsson,Matthías Ólafsson Skoðun Stórsigur fyrir lífeyrisþega Guðmundur Ingi Kristinsson Skoðun Skoðun Skoðun Áskorun í minnkandi heimi Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Ný nálgun í heilbrigðismálum – bréf frá einstakling með ADHD Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Er þetta gott plan í heilbrigðismálum? Jón Ívar Einarsson skrifar Skoðun Einkaframtakinu þarf að fylgja ábyrgð Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar Skoðun Vindorkuver? Ekki svona, ekki núna! Eva Dögg Davíðsdóttir skrifar Skoðun Sigurður Ingi og óverðtryggingin - lofað upp í ermina á sér Hjalti Þórisson skrifar Skoðun Sögulegt tækifæri til breytinga með Samfylkingunni Árni Rúnar Þorvaldsson skrifar Skoðun Hvernig getur þú stutt þjóðarmorð? Ingólfur Gíslason skrifar Skoðun Braggablús Ölmu Eyþór Kristleifsson skrifar Skoðun Viljum við frjálshyggju? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Af hverju að kjósa Viðreisn - C fyrir frelsi og frið Þorvaldur Ingi Jónsson skrifar Skoðun Fleiri læk – betra skap Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Öflugt atvinnulíf undir forystu Sjálfstæðisflokksins Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Wybory islandzkie i sprawy polskie Maksymilian Haraldur Frach skrifar Skoðun Grasrótin í brennidepli undir forystu Ásmundar Einars Ólafur Magnússon skrifar Skoðun United Silicon í Reykjanesbæ – víti til varnaðar fyrir Ölfus! Berglind Friðriksdóttir skrifar Skoðun 108 ár – hverjum treystir þú? Kjartan Helgi Ólafsson skrifar Skoðun Róluvallaráðherra Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar Skoðun Hveitipoki á fjörutíu þúsund Katrín Harðardóttir skrifar Skoðun Tími til að endurvekja frelsið Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Einkaframtakið í sinni fegurstu mynd Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Viðreisn vakti hjá mér von Pétur Björgvin Sveinsson skrifar Skoðun Er „woke-ismi“ genginn of langt? Tanja Mjöll Ísfjörð Magnúsdóttir skrifar Skoðun Hvernig metum við listir og menningu? Andri Björn Róbertsson skrifar Skoðun Ef þú vilt breytingar - kjóstu þá flokk sem tryggir breytingar Víðir Reynisson,Ása Berglind Hjálmarsdóttir,Sverrir Bergmann,Arna Ír Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Fóturinn tekinn af vegna tannpínu Halla Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Á ábyrgð okkar allra Grímur Grímsson skrifar Skoðun „Þú ert þjóðinni til skammar að spyrja þessara spurninga“ Ástþór Magnússon skrifar Skoðun Hin íslenska láglaunastefna Pétur Maack Þorsteinsson skrifar Skoðun Mikilvægasta kosningamálið Hrafnkell Guðnason skrifar Sjá meira
Illt er að hreppa auðnurán illum tældur draumi; síðan flytjast friðar án í forlagana straumi. Það er með þungum hug sem ég rita þessar línur. Eins og sumir lesendur vita var ég á árum áður virkur þátttakandi í umræðu um ýmis málefni hér á landi, þar á meðal um Íslenska erfðagreiningu, þjóðkirkjuna, geðlæknisfræði, lyfjaiðnaðinn og starfsgetumatið. Álagið sem fylgdi aktívismanum hafði skelfileg áhrif á mitt ofurviðkvæma geð, sem varð til þess að fyrir sex árum síðan ákvað ég að láta staðar numið. Í ljósi umræðunnar um ofskynjunarlyfið psilocybin, sem nú tröllríður samfélaginu, finnst mér rétt að reka hausinn eilítið út úr skelinni. Þunglyndi Ég hef áratuga reynslu af baráttu við erfiðar geðraskanir, fyrst og fremst skelfilegt þunglyndi og kvíða, sem eiga rætur sínar í hörmulegum áföllum sem ég varð fyrir í Eþíópíu árið 1988. Af þessum sökum þekki ég vel til úrræða geðheilbrigðisþjónustunnar, svo sem spítalainnlagnir, raflækningar, lyfjameðferðir og sálfræðimeðferð, sem heimti mig loks úr helju. Ég átti það til að vera lokaður inni í helvíti þunglyndisins í áraraðir og virtist ekkert geta hjálpað. Af þessum sökum skil ég vel þrána eftir töfralausn sem getur, eins og hendi sé veifað, losað um þjáninguna. Við sem höfum kynnt okkur sögu geðlæknisfræðinnar vitum að þegar nýir lyfjaflokkar koma á markað er gjarnan talað um að framundan sé bylting í meðferð ákveðinna geðraskana. En því miður hefur þetta oft reynst sýnd veiði en ekki gefin. Ef við horfum sérstaklega á þunglyndi þá kemur fram í grein Ormels og félaga, sem birtist í fyrra í Clinical Psychology Review, að þrátt fyrir síðaukið aðgengi að meðferðum frá því á 9unda áratugnum hafi ekki dregið úr tíðni röskunarinnar. Psilocybin Þegar þetta er haft í huga er ekki skrýtið að jafnt aktívistar sem sérfræðingar, sem sumir eru einnig aktívistar, leyti logandi ljósi að nýjum aðferðum til þess að draga úr þjáningunni sem lamar líf fólks úti í samfélaginu. Allt er horfið heimsins lán, hvergi gleði nýt ég; trúar, vonar, ástar án einn því flækjast hlýt ég. Það sætir því ekki undrun þótt sumir í hópum aktívista og sérfræðinga bindi miklar vonir við ofskynjunarlyfið psilocybin. Ég hef á undanförnum misserum heyrt stórkarlalegar yfirlýsingar um lækningamátt lyfsins. Í ljósi þess sem ég veit um söguna þá kveikir slík umræða sjálfkrafa á efastöð heilans. Af þeim sökum fannst mér rétt að líta á það nýjasta sem vísindin segja um efnið. Í grein Goodwins og félaga, sem birtist skömmu fyrir áramót í New England Journal of Medicine, segir að stærri og lengri rannsóknir, sem innihaldi þar á meðal samanburð við núverandi meðferðir, séu nauðsynlegar áður en hægt sé að fullyrða neitt um virkni og öryggi psilocybins sem meðferðarúrræði við mjög erfiðu þunglyndi. Svipaðir varnaglar eru slegnir í yfirlitsgrein Dodds og félaga sem birtist í fyrra í CNS Spectrums. Aktívismi Eitt af því mikilvægasta sem aktívistar verða að tileinka sér er ákveðin rörsýn, sérstaklega þegar við ofurefli er að etja, sem nærð er af löngun þeirra til þess að leita réttlætis og bæta velferð almennings. Þetta þekki ég af eigin reynslu og að vísindin geta reynst aktívistanum óþægur ljár í þúfu. Sem fræðimaður hef ég alltaf reynt, ég ítreka, REYNT, að draga úr rörsýninni með því að vera algjörlega sjálfstæður og hella mér út í vísindaliteratúrinn sem liggur að baki málefnunum sem ég hef fjallað um. Við sem eigum að baki langt rannsóknatengt háskólanám höfðum með rannsóknum okkar reynt að nálgast sannleikann, en við vitum að okkur stendur einungis til boða sannleikur með litlu s-i. Þetta eiga aktívistar gjarnan erfitt með að sætta sig við. Þeir telja sig stundum hafa í höndunum sannleikann með stóru S-i. Hann er hins vegar einungis til staðar í trúarbrögðum, sem fékk til að mynda Votta Jehóva til þess að ganga hús úr húsi í viðleitni sinni að bjarga sálu fólks. Ég kannast því miður við einn aktívista sem hagar sér á hliðstæðan hátt. Hann fer einnig hús og húsi og færir geðsjúku fólki hjálpræði sitt, psilocybin. Ég hef á undanförnum tveimur árum kynnst fyrir tilviljun fjórum einstaklingum sem umræddur atívisti hefur fært hjálpræði sitt. Þrír þeirra eru að kljást við lífshættulegt þunglyndi og áttu tveir úr þessum hópi að baki eina eða fleiri mjög alvarlegar sjálfsvígstilraunir ekki löngu áður en aktívistann bar að garði. Ég tel nauðsynlegt að stöðva viðlíka starfsemi, enda fæ ég ekki betur séð en að hér sé á ferðinni varasamt trúboð. Niðurlag Samanburðarrannsóknir munu ef til vill leiða í ljós að psilocybin sé töframeðferðin sem geðlæknisfræðin hefur leitað að í gegnum aldirnar. En þangað til skulum við gjalda varhug við öllum þeim sem telja sig hafa höndlað psilocybin-sannleikann með stóru S-i. Enginn spornar ýta við örlaga þungum straumi. Ó, að ég mætti finna frið fjarri heimsins glaumi. Með þriðja og síðasta erindi „Þunglyndis“ eftir Kristján Jónsson Fjallaskáld þakka ég lesturinn. Byggt á erindi sem flutt var á Læknadögum 18. janúar, 2023. Höfundur er öryrki með BSc gráðu í líffræði og MSc og PhD gráður í vísindasagnfræði.
Fyrirtæki sem stundar stórfelld mannréttindabrot í Palestínu haslar sér völl á Íslandi Hjálmtýr Heiðdal Skoðun
Skoðun United Silicon í Reykjanesbæ – víti til varnaðar fyrir Ölfus! Berglind Friðriksdóttir skrifar
Skoðun Ef þú vilt breytingar - kjóstu þá flokk sem tryggir breytingar Víðir Reynisson,Ása Berglind Hjálmarsdóttir,Sverrir Bergmann,Arna Ír Gunnarsdóttir skrifar
Fyrirtæki sem stundar stórfelld mannréttindabrot í Palestínu haslar sér völl á Íslandi Hjálmtýr Heiðdal Skoðun